Hašimoto Hipertireoza - Simptomi, Uzroci i Liječenje
Bolesti štitne žlijezde spadaju među najčešće hormonske poremećaje današnjice. Jedan od najpoznatijih je Hašimoto tireoiditis – autoimuna upala štitne žlijezde. Najčešće dovodi do stanja koje se zove hipotireoza (usporen rad štitne žlijezde), ali kod nekih ljudi se u pojedinim fazama bolesti mogu javiti i simptomi koji upućuju na stanje koje se naziva hipertireoza (pojačan rad) – stanje poznato i kao hašitoksikoza.
Ova kombinacija često zbunjuje pacijente: neki imaju nalaze i tegobe koje „skaču“ iz faze usporenog u fazu ubrzanog rada štitne žlijezde, a na internetu nailaze na različite informacije.
U ovom tekstu objašnjavamo:
- šta je Hašimoto bolest,
- šta je hipertireoza i kakva je veza između ta dva pojma,
- koji su simptomi i uzroci,
- kako se postavlja dijagnoza i
- koje su mogućnosti liječenja i praćenja.
Istovremeno, želimo da pokažemo kako Kabinet za štitnu žlijezdu Prima MEDICA u Banjoj Luci pomaže pacijentima sa Hašimotom, hipertireozom i drugim poremećajima štitne žlijezde – kroz specijalističke preglede, ultrazvuk, laboratoriju i kontinuirano praćenje.
Šta je Hašimoto bolest (Hašimoto tireoiditis)?
Hašimoto tireoiditis je hronična autoimuna bolest štitne žlijezde. Imunološki sistem iz do sada ne sasvim jasnih razloga počinje da stvara antitijela i imunološke ćelije koje napadaju tkivo štitne žlijezde, kao da je u pitanju „strano tijelo“.
Vremenom to dovodi do:
- postepenog oštećenja ćelija štitne žlijezde,
- smanjene sposobnosti da proizvodi hormone (T3 i T4),
- razvoja hipotireoze – usporenog rada štitne žlijezde.
Hašimoto je danas najčešći uzrok hipotireoze u razvijenim zemljama. Češće se javlja kod žena nego kod muškaraca i nerijetko postoji porodična sklonost ka autoimunim bolestima (npr. druge bolesti štitne žlijezde, celijakija, dijabetes tip 1).
Šta je hipertireoza?
Hipertireoza je stanje u kojem štitna žlijezda luči više hormona nego što je organizmu potrebno. To dovodi do ubrzanja mnogih tjelesnih funkcija – od rada srca, preko metabolizma, do rada digestivnog i nervnog sistema.
Najčešći uzroci hipertireoze su:
- Gravesova bolest – autoimuno oboljenje u kojem antitijela stimulišu štitnu žlijezdu da luči više hormona;
- toksični nodularni struma – čvorovi u štitnoj žlijezdi koji prekomjerno stvaraju hormone;
- tireoiditis – upala štitne žlijezde koja uzrokuje „curenje“ već napravljenih hormona u krv (tu spada i Hašimoto u fazi hašitoksikoze);
- prevelike doze hormona štitne žlijezde kod osoba koje se već liječe od hipotireoze.
Dakle, hipertireoza je posljedica različitih oboljenja – a jedno od njih može biti i određena faza Hašimoto tireoiditisa.
Hašimoto bolesti i hipertireoza (hašitoksikoza)
Kod većine ljudi koji imaju Hašimoto bolest, dominira hashimoto hipotireoza – usporen rad štitne žlijezde. Međutim, kod dijela pacijenata, posebno u ranim fazama bolesti ili u periodima pojačane upale, oštećene ćelije štitne žlijezde mogu početi da otpuštaju veće količine hormona u krv.
Tada se javlja:
- privremeni porast nivoa hormona štitne žlijezde,
- simptomi slični hipertireozi (ubrzan rad srca, nervoza, drhtanje, znojenje, gubitak težine).
Ovo stanje se naziva hašitoksikoza – kombinacija riječi Hašimoto + tireotoksikoza (thyrotoxicosis).
Najvažnije razlike u odnosu na „klasičnu“ hipertireozu:
- u hašitoksikozi se radi o privremenom otpuštanju već stvorenih hormona zbog upale,
- dok je kod npr. Gravesove bolesti štitna žlijezda trajno podstaknuta da proizvodi previše hormona.
Zato je važno da se svaka hipertireoza precizno dijagnostikuje – da bi se razlikovalo da li se radi o Hašimotu u hipertireoidnoj fazi, Gravesovoj bolesti ili nekom drugom uzroku. To direktno utiče na izbor terapije.
Uzroci i faktori rizika – autoimune bolesti štitne žlijezde
Tačan uzrok Hašimoto bolesti nije u potpunosti poznat, ali se smatra da je u pitanju kombinacija:
- genetske predispozicije (nasljedna sklonost ka autoimunim bolestima),
- faktora okoline (stres, infekcije, unos joda, pušenje kod nekih tipova bolesti),
- hormonskih faktora (češće kod žena, naročito u periodima hormonskih promjena – trudnoća, menopauza).
I kod Hašimoto bolesti i kod drugih autoimunih poremećaja (poput Gravesove bolesti) imunološki sistem „griješi“ i napada sopstvenu štitnu žlijezdu. Razlika je u načinu i posljedicama tog napada.
Faktori koji su povezani s većim rizikom za autoimune poremećaje štitne žlijezde:
- pol (žene značajno češće obolijevaju),
- porodična istorija bolesti štitne žlijezde ili drugih autoimunih bolesti,
- prisustvo drugih autoimunih oboljenja (npr. dijabetes tip 1, celijakija).
Simptomi Hašimoto bolesti i hipertireoze
Simptomi zavise od toga u kojoj je fazi štitna žlijezda:
- da li je usporena (hipotireoza),
- ili u fazi pojačanog otpuštanja hormona (hipertireoza / hašitoksikoza).
Simptomi hipotireoze kod Hašimoto bolesti
Kada štitna žlijezda proizvodi premalo hormona, tjelesni procesi se usporavaju. Tipični simptomi su:
- umor, osjećaj iscrpljenosti, „usporenosti“,
- osjetljivost na hladnoću, stalno je „hladno“,
- dobijanje na težini uprkos istoj ili čak manjoj količini hrane,
- suha koža i kosa, lomljivi nokti, pojačano opadanje kose,
- usporen rad srca, niži puls,
- zatvor, usporena probava,
- pospanost, usporeno razmišljanje, otežana koncentracija,
- lošije raspoloženje, sklonost depresiji,
- obilnije i neredovne menstruacije kod žena, problemi s plodnošću,
- otok lica, kapaka, šaka ili stopala,
- uvećanje štitne žlijezde (guša) ili osjećaj pritiska u vratu.
Ovi simptomi se obično razvijaju postepeno i mnogi pacijenti ih mjesecima ili godinama pripisuju „umoru“, stresu ili „godinama“.
Simptomi hipertireoze / hašitoksikoze
Kada je u krvi previše hormona štitne žlijezde, tjelesni procesi se ubrzavaju. Simptomi hipertireoze uključuju:
- ubrzan rad srca, lupanje srca, preskakanje,
- nervoza, osjećaj unutrašnjeg nemira, anksioznost,
- drhtanje ruku (tremor),
- znojenje, netolerancija na toplotu, crvenilo lica,
- neobjašnjiv gubitak težine uprkos dobrom apetitu,
- slabost mišića, posebno u nogama i rukama,
- poteškoće sa spavanjem, nesanica,
- učestalije stolice ili proliv,
- osjećaj „unutrašnjeg ubrzanja“, nestrpljivosti.
Kod hašitoksikoze se ovi simptomi često javljaju u kraćem periodu, nakon čega se funkcija štitne žlijezde postepeno „prelomi“ u fazu hipotireoze.
Zato je važno da se kod ovakvih tegoba ne „samoliječi“, već da se obavi kompletna obrada i prati kretanje hormona kroz vrijeme.
Kako se dijagnostikuje hipertireoza?
Dijagnostika poremećaja štitne žlijezde obično uključuje kombinaciju:
- razgovora s pacijentom i kliničkog pregleda,
- laboratorijskih analiza,
- ultrazvuka štitne žlijezde,
- po potrebi, dodatnih pretraga.
Laboratorija – TSH, hormoni i antitijela
Osnovne analize koje se rade su:
- TSH (tiroidni stimulirajući hormon) – hormon hipofize koji „naručuje“ koliko hormona štitna žlijezda treba da proizvodi;
- slobodni T4 (fT4) i često slobodni T3 (fT3) – direktni hormoni štitne žlijezde;
- antitijela na štitnu žlijezdu – najčešće anti-TPO i anti-Tg, koja ukazuju na autoimunu prirodu bolesti (Hašimoto ili druge autoimune bolesti).
Kod Hašimoto bolesti često nalazimo:
- povišen TSH,
- snižen fT4 (i/ili fT3),
- povišena antitijela (anti-TPO i/ili anti-Tg).
Kod hipertireoze (thyrotoxicosis):
- TSH je obično snižen,
- fT4 i/ili fT3 su povišeni.
Profil nalaza, u kombinaciji s kliničkom slikom i ultrazvukom, pomaže ljekaru da razlikuje da li se radi o Hašimotu u fazi hašitoksikoze, Gravesovoj bolesti ili nekom drugom obliku hipertireoze.
Ultrazvuk štitne žlijezde
Ultrazvuk je bezbolna, neinvazivna metoda koja daje detaljan uvid u strukturu štitne žlijezde:
- veličinu štitne žlijezde,
- prisustvo čvorova, cista, kalcifikata,
- karakterističan izgled tkiva kod autoimunih upala (heterogena struktura, hipoehogene zone).
Kod Hašimoto tireoiditisa ultrazvučni nalaz često pokazuje tipičnu sliku „zrnatog“, heterogenog parenhima.
U Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA ultrazvučne preglede i obradu rade:
- prim. dr Dragi Stanimirović,
- dr Nataša Stevandić,
- dr Davor Golić,
specijalisti nuklearne medicine, uz blisku saradnju sa ambulantom endokrinologije i laboratorijom u istom centru.
Dodatne pretrage
U pojedinim slučajevima, ljekar može predložiti:
- proširene hormonske profile,
- dodatne autoimune markere,
- scintigrafiju štitne žlijezde ili druge slikovne pretrage – u zavisnosti od sumnje i kliničke slike.
O izboru i redosljedu pretraga uvijek odlučuje ljekar na osnovu individualnog slučaja.
Liječenje Hašimoto bolesti i hipertireoze – opšti principi
Liječenje zavisi od:
- nivoa hormona,
- prisutnih simptoma,
- da li je štitna žlijezda u hipo ili hiper fazi,
- drugih bolesti i opšteg stanja pacijenta.
Liječenje hipotireoze kod Hašimoto bolesti
Kada Hašimoto dovede do hipotireoze, standardni pristup je nadoknada hormona štitne žlijezde – najčešće sintetičkim hormonom koji sadrži T4 (levotiroksin). Cilj je da se nadomjesti ono što štitna žlijezda više ne može da proizvede i da se TSH i hormoni vrate u ciljni opseg.
Doza lijeka se prilagođava:
- tjelesnoj težini,
- godinama,
- prisutnosti drugih bolesti (npr. srčanih),
- laboratorijskim nalazima i simptomima.
Kontrola TSH i hormona se obično radi nekoliko sedmica nakon početka ili promjene terapije, a kasnije periodično – u skladu sa preporukama ljekara.
Važno: Samoinicijativno mijenjanje doze ili prekid terapije može dovesti do povratka simptoma ili oscilacija u hormonima, zato se sve promjene rade uz dogovor sa ljekarom.
Liječenje hipertireoze / hašitoksikoze
Kod hipertireoze liječenje ima za cilj da se smanji višak hormona ili njihovo dejstvo. U zavisnosti od uzroka (Graves, nodularni struma, tireoiditis), primjenjuju se:
- lijekovi koji smanjuju stvaranje hormona štitne žlijezde (antitireoidni lijekovi),
- lijekovi koji umiruju simptome (npr. usporavanje rada srca),
- radiojod ili hirurški zahvat kod određenih oblika,
- kod tireoiditisa (kao što je hašitoksikoza) terapija je često simptomatska i vremenski ograničena, jer se radi o prolaznom otpuštanju hormona.
I ovdje je ključno da se prvo jasno utvrdi uzrok hipertireoze, jer se pristup liječenju razlikuje.
Hašimoto Hipertireoza – praćenje i kontrole
Bez obzira da li se radi o Hašimotu u hipotireoidnoj fazi ili je u pitanju prolazna Hashimoto hipertireoza:
- potrebne su redovne kontrole hormona,
- povremeni ultrazvuk štitne žlijezde,
- kontrola eventualnih čvorova ili uvećanja žlijezde,
- praćenje simptoma i opšteg stanja.
U Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA, uobičajeno je da se kod uvođenja ili promjene terapije kontrola planira nakon 6–12 sedmica, a dalje prema nalazima TSH/fT4 i preporuci ljekara.
Život sa Hašimotom i poremećajima funkcije štitne žlijezde
Dijagnoza Hašimoto bolesti ili hipertireoze često izaziva strah – posebno zato što se radi o hroničnim stanjima. Ipak, važno je znati:
- da se uz adekvatnu terapiju i praćenje većina ljudi vraća normalnim svakodnevnim aktivnostima,
- da su zamor, promjene težine, raspoloženja i koncentracije često reverzibilni kada se hormoni stabilizuju,
- da je cilj liječenja da se postigne stabilna i dugoročno održiva regulacija hormona.
Uz terapiju koju ljekar propiše, važnu ulogu ima i:
- uravnotežena ishrana,
- fizička aktivnost prilagođena stanju,
- briga o snu i stresu,
- redovno uzimanje terapije na način koji je preporučen (vrijeme u danu, odnos prema obrocima).
Svaka osoba je drugačija, pa je normalno da neko osjeti poboljšanje brže, a neko sporije. Zato je otvorena komunikacija sa ljekarom ključna – da bi se terapija i plan kontrole po potrebi prilagodili.
Kabinet za štitnu žlijezdu Prima MEDICA – gdje potražiti pomoć?
U Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA u Banjoj Luci brine se o pacijentima sa Hašimoto bolešću, hipotireozom, hipertireozom, čvorovima i drugim poremećajima rada štitne žlijezde.
U kabinetu ordiniraju:
- prim. dr Dragi Stanimirović, specijalista nuklearne medicine
- dr Nataša Stevandić, specijalista nuklearne medicine
- dr Davor Golić, specijalista nuklearne medicine
Kabinet radi u bliskoj saradnji sa:
- ambulantom endokrinologije,
- laboratorijom Prima MEDICA,
- drugim specijalističkim ambulantama u istoj ustanovi.
Na jednom mjestu možete:
- obaviti specijalistički pregled štitne žlijezde,
- uraditi detaljan ultrazvuk štitnjače,
- dobiti preporuku za laboratorijske analize hormona i antitijela,
- dobiti plan praćenja Hašimoto bolesti ili hipertireoze,
- po potrebi biti upućeni na dodatne preglede (endokrinolog, drugi specijalisti).
Brzo zakazivanje termina moguće je putem telefona ili online, a pacijenti iz Banje Luke i šire regije mogu dobiti kompletnu obradu štitne žlijezde u okviru jedne ustanove.
Kada je vrijeme za pregled štitne žlijezde?
Preporučljivo je da se javite ljekaru i razmislite o pregledu štitne žlijezde ako:
- imate simptome koji podsjećaju na hipotireozu (umor, hladnoća, dobijanje na težini, suha koža, usporen rad srca),
- imate simptome koji podsjećaju na hipertireozu (ubrzan rad srca, nervoza, drhtanje, gubitak težine, znojenje),
- napipali ste ili primijetili uvećanje u predjelu vrata,
- u porodici postoji istorija bolesti štitne žlijezde ili drugih autoimunih oboljenja,
- već imate postavljenu dijagnozu Hašimoto bolesti ili hipertireoze, ali dugo niste radili kontrole.
U tim situacijama, pregled u Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA može pomoći da se dobije jasna slika stanja i, po potrebi, napravi plan liječenja i praćenja.
FAQ – najčešća pitanja o Hašimotu i hipertireozi
- Da li Hašimoto uvijek znači da ću imati hipotireozu?
Hašimoto je najčešći uzrok hipotireoze, pa kod mnogih ljudi vremenom zaista dolazi do smanjenja funkcije štitne žlijezde. Ipak, bolest može imati različit tok – u početku se kod nekih javlja čak i prolazna hipertireoza (hašitoksikoza), a kod nekih se hipotireoza razvija postepeno, tokom godina. - Može li Hašimoto da izazove hipertireozu?
Hašimoto prvenstveno vodi ka hipotireozi, ali u određenim fazama upale štitne žlijezde može doći do privremenog otpuštanja već stvorenih hormona i pojave simptoma hipertireoze – stanje koje se naziva hašitoksikoza. Ovo je obično prolazno i nakon određenog vremena funkcija štitne žlijezde se smanjuje. - Da li se Hašimoto ili hipertireoza mogu potpuno izliječiti?
Hašimoto je hronična autoimuna bolest, pa se u pravilu ne „izliječi“ u smislu potpunog nestanka, ali se posljedice na rad štitne žlijezde mogu vrlo dobro kontrolisati uz pravilno vođenje i terapiju. Kod hipertireoze, zavisno od uzroka, neke forme se mogu trajno riješiti (npr. nakon radiojoda ili operacije), dok druge zahtijevaju dugoročno praćenje. O svemu odlučuje ljekarski tim na osnovu individualnog slučaja. - Koliko često treba kontrolisati hormone štitne žlijezde kod Hašimoto bolesti?
U fazi uvođenja ili promjene terapije, kontrole se obično zakazuju svaka 6–12 sedmica, a kasnije rjeđe – npr. jednom ili nekoliko puta godišnje, u zavisnosti od stabilnosti nalaza i preporuke ljekara. - Kome da se obratim ako sumnjam na Hašimoto ili hipertireozu?
Prvi korak može biti vaš porodični ljekar ili endokrinolog. Ako već imate simptome ili nalaze koji ukazuju na poremećaj rada štitne žlijezde, možete se direktno obratiti Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA radi detaljnog pregleda, ultrazvuka i plana daljih analiza.
Kada da zakažete pregled u Kabinetu za štitnu žlijezdu Prima MEDICA?
Ako već neko vrijeme osjećate:
- umor, „usporenost“ ili stalnu nervozu,
- neobjašnjivo dobijanje ili gubitak na težini,
- promjene u ritmu srca, drhtanje ruku ili pojačano znojenje,
- simptome koji podsjećaju na probleme sa štitnjačom,
ili vam je već postavljena dijagnoza Hašimoto bolesti / hipertireoze i želite drugo mišljenje ili plan praćenja – nemojte odlagati pregled.
Zakazivanje pregleda:
- Telefon / Viber / WhatsApp: 066 788 000
- Dodatni kontakt telefoni: 051 265 000, 065 181 811
Adresa: Duška Koščice 33, 78000 Banja Luka
Radno vrijeme: pon–pet 08:00–20:00, subota 08:00–14:00
Tim Kabineta za štitnu žlijezdu Prima MEDICA pomoći će vam da dobijete jasne informacije o stanju vaše štitne žlijezde i preporuku za dalje korake.
Medicinska napomena
Ovaj tekst je informativnog karaktera i ne može zamijeniti pregled ljekara, postavljanje dijagnoze niti preporuku terapije. Ako imate simptome poremećaja rada štitne žlijezde, sumnjate na Hašimoto bolest ili hipertireozu, obavezno se obratite svom ljekaru ili specijalisti (endokrinologu, specijalisti nuklearne medicine) radi detaljne procjene i individualnog plana liječenja.
prim. dr Dragi Stanimirović
specijalista nuklearne medicine
Zakažite pregled
Duška Koščice 33
78000 Banja Luka
